هنگامی كه جامعه دچار انحراف شده، روحیه رفاه طلبی و دنیا زدگی بر آن غلبه و فساد سیاسی و اخلاقی و اجتماعی آن را در محاصره قرار داده و از نظر سیاسی هیچ روزنه‌ای برای تنفس وجود نداشت، امام سجاد - علیه السلام - توانست از دعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده كند و بار دیگر تحركی در جامعه برای توجه به معرفت و عبادت و بندگی خداوند ایجاد كند. گرچه ظاهراً مقصود اصلی در این دعاها، همان معرفت و عبادت بوده، اما با توجه به تعابیری كه وجود دارد، می‌توان گفت كه مردم می‌توانستند از لابلای این تعبیرات با مفاهیم سیاسی مورد نظر امام سجاد - علیه السلام - آشنا شوند.

صحیفه سجادیه مشهور، كه اندكی بیش از پنجاه دعا را دربر دارد، تنها بخشی از دعاهای امام سجاد - علیه السلام - است كه گردآوری شده است. در مجموعه‌های دیگری نیز به گردآوری دعاها پرداخته‌اند كه تعداد این مجموعه‌ها با صحیفه معروف، به شش عدد رسیده و برخی از آنها حاوی بیش از صد و هشتاد است. [1] دعاهای مزبور نه تنها در میان شیعیان، بلكه در میان اهل سنت نیز وجود داشت. [2]و این حاكی از آن است كه دعاهای امام سجاد - علیه السلام - در جامعه آن روز نفوذ كرده است. در میان ائمه شیعه امام سجاد - علیه السلام - بیشتر از همه با ارائه این گونه دعاها شهرت دارد.

در میان دعاها، تعبیری وجود دارد كه اغلب تكرار شده و كمتر دعایی است كه از این تعبیر خالی باشد. این تعبیر، «صلوات بر محمد و آل محمد» است و اساساً یكی از علائم دعاهای درست همین است. زمانی كه حتی قرار دادن نام علی بر فرزندان تقبیح می‌شد و افراد بدین دلیل مورد تهدید قرار می‌گیرند و كار امویان جز با دشنام دادن به علی - علیه السلام - مستقیم نمی‌شود،[3] به كار گرفتن این تعبیر ارزش خود را به خوبی نشان می‌دهد. تعبیرهایی شبیه «محمد و اله الطیبین الطاهرین الأخیار الأنجبین»،[4] از نمونه‌هایی است كه چند بار تكرار شده است.

تكیه امام در پیوند دادن محمد و آل او، امری است كه خداوند آن را ضمن دستور بر صلوات بر رسول آورده و اهمیت زیادی برای بیان عقاید شیعی دارد. قبل از نقل برخی از مضامین دعاهای امام، نقل روایتی در تحكیم پیوند محمد و آل محمد از امام سجاد - علیه السلام - مناسب است. آن حضرت می‌فرمود: «إن الله فرض علی العالَمِ الصلاه علی رسول الله و قر‏ّننا به، فَمُنً صلی علی رسول لله و لم یصل علینا، لق الله تعالی و قد بتر الصلاه علیه و ترك أمره، خداوند صلوات بر پیامبرش را بر عالم واجب كرده، و ما را نیز به آن مقرون ساخته است. كسی كه بر رسول خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - صلوات فرستد اما بر ما صلوات نفرستد، صلواتش را بر رسول ناقص گذاشته و دستور خدا را ترك كرده است.[5] همراهی محمد و آل محمد، می‌تواند تأثیر مهمی در موضع مردم نسبت به خاندان رسول خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - داشته باشد.